31 december, 2018
Gedachten over diepgang in personages
Hoe geef je een personage diepgang? Is je lijst met karaktereigenschappen al tientallen bladzijden lang? Heb je zojuist een guilty plessure toegevoegd? Wat gekke tics – een aversie tegen komkommers en een zwak voor mensen met een sproet naast hun mondhoek? Moet je het nu gewoon nog wat dubbelzinnige dingen laten zeggen of tegenstrijdige dingen laten doen? Waarschijnlijk niet. Diepgang is niet (alleen) een kwestie van opsommen. Voor mij heeft het te maken met hoe al die karaktereigenschappen zich tot elkaar verhouden – wat ze met elkaar doet botsen.
Drijfveer
Als ik tijdens het lezen in een boek een boeiend personage tegenkom, dan probeer ik me bewust te zijn van de vragen die ik over hem of haar beantwoord wil zien. Een eerste scene waarin een meneer Jones in een natte regenjas door een naargeestig straatje loopt, kan aangrijpend worden wanneer de schrijver vragen over hem opwerpt. Welke pijn verbijten Jones’ klemmende kaken? Vanwaar die grimmige, vastberaden blik? Wat is het waar hij zo vurig naar verlangt? Wat is zijn drijfveer?
Gelaagdheid
Een personage met diepgang heeft vaak meerdere drijfveren. Het jongleert als het ware met al zijn – conflicterende! – belangen. Meneer Jones kan bijvoorbeeld verlangen naar wraak jegens de ‘vriend’ die zojuist zijn geldkoffer van een drugsdeal heeft gestolen. Dat terwijl hij weet dat die ‘vriend’ diep in de schulden zit door de zorgkosten van zijn zieke vrouw. Alleen weet Jones niet of dat geld op zal gaan aan de schulden of aan hasj… Zal Jones een manier vinden om zonder iemand te vermoorden het geld terug te krijgen? Als lezer willen we hem zien twijfelen, worstelen met zijn woeste gevoelens, hoe hij die voor anderen verbergt of naar zichzelf toe probeert te ontkennen. Alles op zo’n manier dat het geloofwaardig is wanneer hij zijn oplossing vindt – of faalt, natuurlijk.
Karakterontwikkeling
Als je mijn boeken hebt gelezen, dan heb je vast gemerkt dat ik een voorliefde heb voor mysterieuze personages. Ik houd ervan als verlangens onder de oppervlakte liggen. Wanneer een personage zelf nog niet begrijpt wat hij of zij het allerliefste wil. Soms liggen de verschillende belangen over elkaar heen als de schillen van een ui. Om dan de diepere drijfveren te begrijpen, moet ik de schillen een voor een afpellen. Voor een personage als Jones vereist dat dat hij hardhandig uit zijn comfortzone wordt getrokken. De binnenste schillen van zijn ui zullen bijvoorbeeld pas bloot komen te liggen wanneer zijn vrouw bij hem weggaat. Misschien is hij dan pas bereid om zijn wraakzucht van zich af te zetten, haar vertrouwen terug te winnen en zijn leven drastisch om te gooien. En misschien komt dan zijn diepste verlangen bovendrijven: om zijn oude leven vaarwel te zeggen en een vader te zijn zonder een knagend geweten.
Wanneer een personage zijn twijfels opzij zet en keuzes maakt, zal het zich ontwikkelen. Het zal voortaan naar een andere innerlijke stem gaan luisteren. Anders gaan handelen. Nieuwe vrienden en vijanden maken. De lezer blijft achter met inspiratie om in zijn eigen leven keuzes te maken en komt wellicht tot de conclusie dat personages eigenlijk net mensen zijn.